Cân phân tích và cân vi lượng là những dòng cân phân tích có sai số rất nhỏ (1mg, 0.1mg, 0.01mg ). Những dòng cân này thường được sử dụng tại các phòng thí nghiệm, bệnh việ, hoặc tại các Trung tâm kiểm định, phòng chất lượng QC, hoặc những nơi yêu cầu về độ chính xác rất cao. Để vận hành và sử dụng một cách khoa học nhất, chúng tôi tổng hợp lại một số kinh nghiệm như dưới đây:
1. Vị trí đặt cân
a. Không gian nơi đặt cân
Bạn thường hay gặp phải các vấn đề như thời gian đáp ứng (hiển thị số) quá lâu, kết quả cân không ổn định, độ ổn định của kết quả cân trong 1 thời gian dài không đạt yêu cầu, …
Giải pháp cải thiện như sau:
Hãy tránh hoặc giảm đến mức thấp nhất độ rung nơi cân đang được đặt lên bằng cách đặt cân ở một góc phòng hoặc một nơi nào đó mà bạn cảm thấy nó không bị hoặc ít bị tác động bởi các yếu tố môi trường xung quanh như ánh nắng trực tiếp, gió, rung động.
Nếu phép cân được thực hiện trong phòng có điều hòa thì nên sử dụng máy điều hòa ở nhiệt độ thích hợp nhất, ổn định nhất. Tuân thủ các quy định về điều kiện nhiệt độ, ẩm độ khi thực hiện thao tác cân do nhà sản xuất đưa ra.
Không đặt cân gần các nguồn tản nhiệt như bóng đèn, bếp sưởi, máy tính, bình nước nóng.
b. Sử dụng bàn cân chống rung lắc
Khi thực hiện phép cân, chúng ta có thể sẽ gặp phải vấn đề giá trị trọng lượng khi cân không ổn đinh hoặc giá trị lặp giữa các lần cân không ổn định, …
Vấn đề ở đây là chúng ta phải để ý đến những rung lắc dù rất rất nhỏ. Đây có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến những sai số ở các kết quả cân. Ở một số dòng cân phân tích như Mettler Toledo, Shinko Denshi hay Sartorius, mặc dù đã có bộ lọc để loại bỏ những giao động nhỏ hoặc sự nhiễu song cho phép cân tuy nhiên chúng ta vẫn nên tránh những tác động dù rất nhỏ này.
Do vậy, nên đặt cân trên một bàn đá, có khả năng cân bằng và chống rung tốt hoặc đặt ở một góc phòng và không tiếp xúc với các mặt tường.
c. Khởi động cân
Trước khi sử dụng, cần mở nguồn để làm nóng cân và để cân tương thích với nhiệt độ, độ ẩm trong phòng. Không như các cảm biến Monobloc, Monolithic, cảm biến Tuning-Fork không cần thời gian làm nóng để sử dụng, bạn có thể ghim vào nguồn điện, mở cân và sử dụng.
Để tránh phải khởi động làm nóng cân thêm một lần nữa, bạn nên để cân ở chế độ chờ (stanby) hơn là ngắt nguồn điện
Kết nối các thiết bị ngoại vi trước như máy in, máy tính, màn hình hiễn thị phụ…
Nên hạn chế thay đổi vị trí đặt cân,điều này giúp tăng độ tin cậy của kết quả cân
Nếu cần thiết, nên hiệu chuẩn cân trước khi sử dụng. Tính năng này thường có sẵn trên các dòng cân chuẩn tự động, bạn chỉ mất 30 giây để cân tự động hiệu chuẩn
d. Độ ẩm không khí trong phòng
Độ ẩm không khí tương đối trong phòng nên giữa khoảng 45%-60%. Những thay đổi về độ ẩm có thể làm thay đổi kết quả cân.
Nếu độ ẩm không khí quá thấp, có thể gây ra hiện tượng tĩnh điện. Đây là 1 điều tối kỵ với các dòng cân phân tích 4 số lẻ, cân phân tích 5 số lẻ.Nên sử dụng một máy thổi ion hóa để trung hòa tĩnh điện khi cần thiết.
2. Các thao tác cân
a. Điều chỉnh vị trí cân bằng
Điều lưu ý đầu tiên và rất quan trọng khi bắt đầu thao tác. :điều chỉnh cân bằng cho cân.
Điều chỉnh các chân đế đến khi các bong bóng khí nằm giữa tâm vòng tròn. Sau khi đã thăng bằng, tiến hành hiệu chuẩn cân bằng tính năng calibration internal (chuẩn nội).Thực hiện kiểm tra độ lệch chuẩn bằng quả cân F1, E2. Ví dụ : giới hạn dung sai cho phép đối với một quả cân chuẩn cấp chính xác E2 200g so với khối lượng thực tế có thể cho phép ±0.30 mg
b. Hiệu chuẩn và điều chỉnh
Cần xác định, đánh giá và làm giảm độ sai lệch
Chu kỳ kiểm tra nên điều đặn ( ví dụ 1 ngày/1 lần) bằng cách sử sụng quả cân chuẩn. Việc hiệu chuẩn yêu cầu bạn phải đảm bảo các yếu tố như nhiệt độ , độ ẩm, áp suất không khí là lý tưởng nhất.
c. Mẫu cân và dụng cụ trừ bì.
Nên sử dụng các dụng cụ trừ bì ( ví dụ như hộp, khay inox, nắp nhôm) chứa khối lượng cân nhỏ nhất có thể để giảm các tác động
Vật liệu bằng nhựa có thể gây ra tĩnh điện (ở độ ẩm rất thấp, bạn có thể gặp phải cùng một vấn đề với kính)
Không nên chạm tay trần vào các đồ vật cân hoặc các đồ vật trừ bì (tránh để lại dấu vân tay).Mang găng tay hoặc sử dụng các nhíp gắp chống nhiễu từ
Nếu các đồ vật cân quá ấm, giá trị hiễn thị sẽ rất thấp. Nếu các đồ vật cân quá lạnh, giá trị hiễn thị sẽ rất cao.
d. Vị trí đặt vật lên đĩa cân
Để có một kết quả hiễn thị chính xác và tin cậy nhất thì vị trí đặt vật phải ở vị trí trung tâm của đĩa cân.
Tuyệt đối không đặt quá 1/3 tải trọng của cân ở các vị trí các góc.
e. Quy trình cân
Đặt vật cân nhẹ nhàng, tốc độ đều đặn, không quá đột ngột
Luôn đóng cửa kính cân trước khi quan sát kết quả.
f. Vệ sinh, bảo quản cân
Luôn giữ đĩa cân và buồng kính cân sạch sẽ mọi lúc. Điều này làm giảm các xáo trộn.
Sử dụng các bàn chải mịn hoặc các máy hút chân không cầm tay để hút các mẫu cân dư rơi trong buồng cân. Ngoài ra với các đồ vật cân có nước, dùng một miếng vải thấm nước để loại bỏ chúng.
3. Những ảnh hưởng vật lý do vật được cân
Cân phân tích, đặc biệt là cân phân tích vi lượng rất nhạy, chúng phản ứng với ngay cả những thay đổi nhỏ trong điều kiện môi trường xung quanh hoặc các biến thể khác. Đây là những nguyên nhân gây ra những kết quả không mong muốn khi cân đo.
Các mẫu hoặc đồ vật được cân cũng là một trong các nguyên nhân, ví dụ:
Mẫu được cân có nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp. Nó không chỉ ảnh hưởng đến cân mà còn làm các lớp vỏ cấu tạo bằng nhựa của cân bị co, giãn nỡ…
Các mẫu, đồ vật được cân là những vật hút ẩm hoặc bay hơi nhanh
Các mẫu, đồ vật được cân mang tĩnh điện như xốp, hạt nhựa….
Các mẫu hóa chất, phân bón có tính chất bay hơi thường làm kết quả cân bị sụt giảm liên tục không dừng. Kết quả cân cứ sụt giảm dần dần xuống, làm người dùng tưởng cân bị hư hỏng.
